Peyzaj tasarımında başarılı ve estetik bir alan oluşturmanın temel taşlarından biri, doğru bitki seçimi ve bu bitkilerin mekâna uygun biçimde konumlandırılmasıdır. Bu süreç yalnızca görsel beğeniye dayalı olmamalı; iklim, toprak yapısı, güneş ışığı alımı, rüzgar yönü gibi çevresel faktörler göz önünde bulundurulmalıdır.
1. İklim ve Mikroiklim Analizi
İlk adım, peyzajın kurulacağı alanın iklimsel özelliklerinin analizidir. Bitkilerin yaşam süresi, dayanıklılığı ve büyüme hızı bu faktörlere doğrudan bağlıdır. Örneğin, Akdeniz ikliminde lavanta, zeytin, biberiye gibi kuraklığa dayanıklı türler tercih edilirken, Karadeniz gibi nemli bölgelerde açelya, ortanca gibi suyu seven türler ön plana çıkar.
Ayrıca, mikroiklim analizi ile alanın rüzgar alan bölümleri, gölge alanları ve su tutma eğilimi belirlenerek bu verilere uygun bitki yerleştirmesi yapılabilir.
2. Toprak Özellikleri ve Drenaj
Toprak pH değeri, drenaj kapasitesi ve organik madde miktarı, bitki seçimini doğrudan etkileyen unsurlardır. Killi topraklarda su tutma fazla olurken, kumlu topraklar daha geçirgendir. Bu nedenle, örneğin lavanta gibi drenaj isteyen bitkiler kumlu topraklara, suyu seven bitkiler ise daha nemli alanlara konumlandırılmalıdır.
Gerekirse toprak iyileştirme çalışmalarıyla, bitki için ideal ortam oluşturulmalıdır.
3. Güneş ve Gölge Dengesi
Her bitkinin ışık ihtiyacı farklıdır. Bazıları tam güneş altında büyürken, bazıları gölgede gelişir. Bu nedenle, tasarım alanında sabah ve akşam güneşinin hareketi izlenmeli, ışık alan bölgeler ile gölge kalan alanlar tespit edilmelidir. Gölgeye toleransı olmayan bitkiler, binaların kuzey cephelerinden uzak tutulmalı; gölge seven bitkiler ise bu bölgelere yerleştirilmelidir.
4. Estetik Denge: Renk, Doku, Yükseklik
Bitkilerin sadece canlılığı değil, aynı zamanda görsel uyumu da dikkate alınmalıdır. Renk paleti, yaprak dokusu ve bitki boyları arasında bir ahenk oluşturulmalıdır. Örneğin, ince yapraklı, açık yeşil çalıların önüne koyu yeşil geniş yapraklı bitkiler yerleştirmek derinlik hissi yaratır.
Yüksek ağaçlar arka plana, orta boy çalılar ortalara, yer örtücüler ön plana yerleştirilerek perspektif oluşturulur.
5. Mevsimsel Devamlılık
Bahçenin yıl boyunca canlı ve ilgi çekici kalabilmesi için, dört mevsime yayılan bitki kombinasyonları yapılmalıdır. İlkbaharda açan çiçeklerin ardından yaz boyunca yeşil kalan çalılar, sonbaharda renklenen ağaçlar ve kışın yaprak dökmeyen türlerle süreklilik sağlanır.
6. Fonksiyonel Konumlandırma
Bitkiler sadece süs unsuru değil; rüzgar kırıcı, gizlilik sağlayıcı, doğal sınır veya yürüyüş yolu kenarı gibi fonksiyonel amaçlarla da kullanılmalıdır. Sık bitkili çitler, hem güvenlik hem de mahremiyet sağlayabilir. Aromatik bitkiler oturma alanlarına yakın, dikenli türler ise sınır çizgilerine uygun yerleştirilmelidir.